İyi Pamuk Uygulamaları Derneği (IPUD) Better Cotton (İyi Pamuk) standardının yaygınlaşması için çalışmalarına devam ederken, Ulusal Pamuk Konseyi’nin eşliğinde Tarım Bakanlığı’nın iyi tarım standardı ile iyi pamuk standardında eşdeğerlik sağlanması için faaliyetlerini sürdürüyor. IPUD Başkanı Muzaffer Turgut Kayhan ile hem IPUD’un çalışmaları hem kuruluş amacı hem de bu İyi Pamuk ve İyi Tarım standartlarının eşdeğerlik kazanması için yürüttükleri faaliyetleri ve sektörü konuştuk. Ulusal Pamuk Konseyi Başkanı Bertan Balçık’ın, bir Better Cotton çiftçisinin ve çırçır fabrikası yetkililerinin verdiği görüşler sayesinde, pamuk sektörüne geniş bir perspektiften baktık.

Ipud Başkanı Muzaffer Turgut Kayhan: “Temel misyonumuz farkındalık yaratmak”

“IPUD olarak tarım alanında eğitimler önceliklerimizden biri”diyen Muzaffer Turgut Kayhan tüm paydaşlar için yürüttükleri projeleri anlattı.

 İlk olarak IPUD’u tanıyalım, derneğiniz ne amaçla kuruldu?

İyi Pamuk Uygulamaları Derneği (IPUD), 2013 yılında kurulmuş, Türkiye’de pamuğun daha iyi, daha sürdürülebilir üretimi için çaba gösteren, pamuğun yetiştirilmesinden giyim sektörüne kadar tedarik zincirindeki tüm paydaşları tek çatı altında buluşturarak yaratılan sinerjiyle tarladan mağazaya tüm zincirin halkalarını kapsayan bir oluşum. Topluma, çevreye duyarlı ve ekonomik olarak sürdürülebilir pamuk üretimini desteklemek temel amacımız olurken, sektördeki bileşenler arasındaki uyumu sağlamayı da hedefliyor.

Better Cotton yani iyi pamuk girişimini temel hatlarıyla anlatabilir misiniz?

Better Cotton Initiative (BC), 2005 yılında kurulan, pamuk üretimini daha sürdürülebilir hale getirmeyi hedefleyen, küresel bir girişim aslında. BC; pamuk üretimi sürecinde çevresel, sosyal ve ekonomik sürdürülebilirliği teşvik etmeyi amaçlıyor. Girişimin temel hedeflerine bakarsak, çevresel etkinin azaltılması en başta geliyor. Bu ne demek, pamuk üretimi sırasında kullanılan su, enerji ve kimyasalların miktarını azaltmak, toprak sağlığını iyileştirmek ve biyolojik çeşitliliği korumak.

İkinci sırada ekonomik sürdürülebilirlik geliyor. Bu sayede pamuk üreticilerinin uzun vadede daha verimli ve sürdürülebilir yöntemler kullanarak daha yüksek bir gelir elde etmelerini sağlamak hedefleniyor.

Son olarak da pamuk tarlalarında çalışan işçilerin, çalışanların haklarını ve çalışma koşullarını iyileştirmek için daha adil ücretler verilmesi, güvenli çalışma ortamları ve çocuk işçiliğine karşı önlemler alınması geliyor. Gördüğünüz gibi aslında bir iyi niyet belgesi diyebiliriz bu girişime. IPUD olarak da biz 2014 yılında Better Cotton Initiative (BC) ile 2014’te stratejik bir ortaklık kurduk. Bu ortaklıkla Türkiye’de İyi Pamuk standardının uygulanması ve benimsenmesini hedefledik ve onun için çalışıyoruz.

Bu hedefe yürürken ne gibi çalışmalar yapıyorsunuz?

IPUD olarak temel misyonumuz farkındalık yaratmak. Çiftçilerle çalışmak için çeşitli projeler yürütüyoruz. Tarım alanında eğitimler önceliklerimizden biri. Bunun yanında markalarla iş birlikleri kurarak tarım işçilerinin çalışma koşullarının iyileştirilmesi için çaba sarf ediyoruz. Better Cotton standardının dünya genelinde yaygınlaşmasıyla, pamuk üretiminde sürdürülebilirlik konusunda büyük bir ilerleme sağlandığını görüyoruz. Ancak Türkiye’nin kendi ulusal sürdürülebilir pamuk standartlarını oluşturması ve bu standartların küresel anlamda Better Cotton standartları ile eşdeğer (benchmarking) hale gelmesi gerekiyor. Bunun için de Ulusal Pamuk Komisyonu, Tarım ve Orman Bakanlığı ile beraber çalışıyoruz.

IPUD olarak çiftçileri nasıl destekliyorsunuz?

Çırçır fabrikalarına yönelik bir proje yürütüyoruz. Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası işbirliğiyle geliştirdiğimiz projeyle İyi Pamuk standardında üretim yapan çiftçiler, bu süreçte önemli görevler üstlenen program ortakları, onların ziraat mühendisleri ve İyi Pamuk işleyen çırçır işletmelerini hedefledik. Projenin ilk fazında toplam dört arazide toprak analiz sonuçlarına göre gübreleme, zararlılar için kameralı tuzakların kurulmasıyla pestisit kullanımının azaltılması, toprak nemi takibi ve sulama miktarının optimize edilmesi, hasada yardımcı kimyasalların doğru uygulanması çalışmalarını yürüttük ve kimi arazilere kurulan iklim istasyonu ve erken uyarı sistemi gibi yenilikçi ve akıllı tarım yöntemleriyle destekledik.

Çırçır işletmeleri tarafında neler oluyor?

İnsana Yakışır İş (İYİ) adlı bir projemiz var. Bu proje, uluslararası markalarla geliştirdiğimiz pamuk arazilerinde insana yakışır iş koşullarının iyileştirilmesini hedeflediğimiz ve Şanlıurfa’da 2017 yılından bu yana devam eden müdahalelerimizi kapsıyor. Projemizde, doğru işe alım yöntemleri konusunda arazi seviyesinde müdahale yöntemleri geliştirmek, sektörel bir yaklaşımla pamuk arazilerinde çalışma koşullarını iyileştirecek öneriler tasarlamak, bu bağlamda iş birlikleri geliştirmek, çocuklarının pamuk arazilerinde işgücü sektörüne girmelerinin önlenmesine katkıda bulunmak çerçevesinde faaliyetler geliştirildi.

Yeni pamuk sezonunda bu projenin de çerçevesini geliştirerek Çocuk ve Kadın Dostu Mobil Alan Projemize başladık. Projede tarım işçisi ailelere, özellikle kadın ve çocuklara yönelik, eğitim programları ve çeşitli etkinlikler düzenliyoruz. Bu sezon yine ziraat mühendisleri ve çiftçilerimizi hedefleyen, temel konu olarak iklim değişikliği ve toprak sağlığı üzerine yoğunlaşacağımız yeni bir kapasite geliştirme eğitim projemizi daha devreye alıyoruz. Bunlara ek olarak sahadan topladığımız verilerin dijital araçlarla daha sağlıklı toplanabilmesi için bazı denemeler gerçekleştiriyoruz. Bu konuda da çalışmalarımız devam edecek. İlgilenenler projelerimizi sosyal medya hesaplarımızdan takip edebilir.

Ulusal Pamuk Konseyi Başkanı Bertan Balçık: Eşdeğerlik için desteğe ihtiyaç var

“Tarım Bakanlığı ile eşdeğerlik (benchmarking) sağlandığında İyi Pamuk üretimimiz hızla artacak ve ithalat düşecek. Her anlamda herkesin faydalanacağı bir süreci başlattık diyebiliriz.”

Bu eşdeğerliğin sağlanması için neler yapılıyor?

Uluslararası Better Cotton standardıyla, ülkemizin Tarım Bakanlığı’nın çerçevesini belirlediği İyi Tarım Uygulamaları standardını uyumlu hale getirecek Eşdeğerlik (Benchmarking) çalışmalarına başlandı. Bu konuda Tarım ve Orman Bakanlığı, IPUD ve Ulusal Pamuk Konseyi birlikte çalışıyor. Bir konuda adım atmadan önce hangi seviyede olduğunu görmeniz gerekir. Bu sebeple, eşdeğerlik sürecinin en önemli adımlarından biri olacak ve ülkemiz pamuk üretim durumunu uluslararası standartla kapsamlı bir şekilde karşılaştıracak eşdeğerlik raporunu hazırlamak için yola çıktık. Bunun için sponsor ve destekçi arayışı söz konusu. Sizin aracılığınızla bu konuda bize destek vermek isteyenlere de çağrı yapmış olalım. Bu raporla elde edilecek veriler ışığında iki standardın uyumluluğu konusunda yapıcı, etkili adımlar atabileceğiz. Bunun yanında, ayrımın en yüksek olduğu alanların belirlenmesini sağlayıp, o kısımlara yönelik girişimlerin yolunu açacağız.

Ülkemiz pamuk üretiminin yüzde kaçı ‘İyi Pamuk’?

Son yıllarda önemli ilerlemeler kaydedildi. 2022-23 sezonu itibariyle Türkiye’deki üretimin yaklaşık yüzde 10’u İyi Pamuk olarak gerçekleşti. Sektöre yön veren giyim ve tekstil alanındaki büyük işletmeler, 2025’e kadar kullandıkları pamuğun yüzde 100’ünü sürdürülebilir kaynaklardan sağlamayı hedeflediklerini açıkladı. Bu çok önemli bir gelişme. Bu yaklaşım, daha çevreci ve daha etik üretim yöntemlerinin benimsenmesini sağladığı gibi diğer paydaşlara da olumlu örnek oluyor.

Günümüzde son tüketici organik ürün, İyi Pamuk, iyi tarım uygulamaları gibi konularda duyarlı, üretim aşamasında ise doğaya, çevreye, iklime ve çalışanlara zarar verilip verilmediğine bakarak tüketim tercihlerini belirliyor. Bu anlamda İyi Pamuk standardına dünyadan büyük talep var. Bizim üreticilerimiz de bu standarda uygun üretim yapmak için İyi Pamuk standardı ile üretilmiş ürünleri dışardan temin etmek durumunda kalıyor. Tarım Bakanlığı ile bu eşdeğerlik (benchmarking) sağlandığında İyi Pamuk üretimimiz hızla artacak ve ithalat düşecek. “Her anlamda herkesin faydalanacağı bir süreci başlattık” diyebiliriz.

Sektörel büyüklük ve son yıllardaki üretimimiz hakkında bilgi alabilir miyiz?

Pamukta, dünyanın yedinci büyük üreticisiyiz ve Türkiye olarak pamuk kullanan üçüncü büyük ülkesiyiz. Bu sezon yaklaşık 825 bin ton lif pamuk üretimi ve 435 bin tondan fazla ithalat yapılacağı tahmin ediliyor. Better Cotton Initiative (BC) ile 2014’te kurulan stratejik ortaklık sayesinde İyi Pamuk sertifikasyonuna uygun üretimimiz hızla artıyor.

Türkiye, tekstil ve hazır giyim üretiminde dünyanın en büyük ülkeleri arasında. Ülkemizin en önemli ihracatçı sektörlerinin başında geliyor ve emek yoğun bir sektör. İstihdamı da destekleyen, ihracat ile ülkemizin cari açığının kapatılmasında en kritik sektörlerin başında geliyor tekstil ve hazır giyim. 2023 yılında 32.9 milyar dolarlık hazır giyim ve tekstil ihracatı yapıldı. Türkiye’de pamuk ithalatı ve büyüklüğü sürerken, kaliteli, sürdürülebilir pamuk üretimi kritik önem taşıyor. Bu doğrultuda, sürdürülebilir İyi Pamuk üretimi yaygınlaştırılarak hem rekabet gücü artırılıyor hem de çevreye duyarlı üretim teşvik ediliyor. O sebeple Better Cotton ile Tarım Bakanlığı’nın iyi tarım standartlarının eşdeğerliği (benchmarking) son derece önem kazanıyor.

Son iki yıldır pamukta kararsızlık yaşanıyordu. Özellikle yüksek enflasyonla birlikte, çiftçide ekim için alternatif ürün arayışı fazlalaşmıştı. Geçtiğimiz hasat sezonu bittiğinde pamuk fiyatları dünyanın altındaydı. 2023’te yeni sezon için 430 bin hektar olan ekim alanımızın yüzde 20 düşeceğini tahmin etmiştik ancak Ortadoğu’daki savaş ve gerilim ortamı nedeniyle Türk pamuğuna talep arttı. Lojistik sıkıntılar da eklenince, Çin ve diğer Uzak Doğu ülkelerinde Batı pazarlarına ulaşmak zorlaştı. Siparişler Türkiye’ye kayınca, pamuk fiyatları 45 TL’den 70 TL’ye yükseldi. Bunu gören üretici de tekrar pamuk ekmeye karar verdi. Böylece önceki sezona göre ekim alanlarımız yüzde 5 arttı ve 450 bin hektara yükseldi. 250 bin kişiyi istihdam eden bu sektörü çiftçisinden işçisine, fabrikasından son tüketiciye ürün olarak sunan tekstil ve hazır giyimcisine kadar geliriyle, kazancıyla iyileştirmek temel amacımız. Bunu sağladığımızda Türkiye’nin ihracatına da büyük katkı sunmuş olacağız.

Bismil Tarım Çırçır İşletmesi / Abdülbaki Ağaoğlu: Better Cotton sertifikalı pamuk çok değerli

“İzlenebilirlik ve şeffaflık pamuk çiftliklerinden çırçır tesisimize kadar her aşamada kayıt tutma ve izleme sistemleri kullanarak gerçekleşiyor. Bu durum bize pazarda büyük avantaj sağlıyor.”

Better Cotton / İyi Pamuk Uygulamaları hakkında ne düşünüyorsunuz?

Better Cotton / İyi Pamuk Uygulamaları, çırçır işletmemiz için büyük önem taşıyor diyebilirim. Bu girişim, pamuk üretiminin daha sürdürülebilir ve sorumlu bir şekilde yapılmasını teşvik ediyor ve biz de bu prensipleri destekliyoruz. İşletme olarak, Better Cotton sertifikalı çiftçilerle çalışarak, çevreye duyarlı, sosyal sorumluluk sahibi ve ekonomik olarak verimli pamuk üretimine katkıda bulunuyoruz. Bizim açımızdan Better Cotton sertifikalı pamuk çok değerli. Pazarda ekonomik olarak bir karşılığı var ve bu bize sürdürülebilir gelir sağlıyor. Global bir sistemin içerisinde yer almak, diğer işlerimizde bile bize referans sağlıyor.

Pamuk tedarik zincirinin izlenebilirliği ve şeffaflığı hakkında nasıl bir yaklaşımınız var?

Bu sizin için çok önemli bir konu mu? Bu konu bizim için hayati önem taşıyor. Müşterilerimizin neredeyse tamamı izlenebilir pamuk talep ediyor. İzlenebilir pamuk talep etmeyen müşterilerle biz de çalışmak istemiyoruz açıkçası. Çünkü bu kişi ve şirketlerle ilgili bilgi sahibi olamıyoruz. Aslında Better Cotton bize güvenli bir ticaret imkânı da sunmuş oluyor. Ürünü kime sattığımı sisteme işliyorum ve alan kişi de pamuğu aldığını onaylıyor; bu güzel bir güvence.

İzlenebilirlik ve şeffaflık, pamuk çiftliklerinden çırçır tesisimize kadar her aşamada kayıt tutma ve izleme sistemlerini kullanarak gerçekleşiyor. Müşterilerimize, kullandığımız pamuk kaynaklarının sürdürülebilirlik standartlarına uygun olduğunu ve bu bilgilerin şeffaf bir şekilde sunulduğunu garanti ediyoruz. Bu durum bize pazarda büyük avantaj sağlıyor.

Diyarbakır Better Cotton Çiftçisi Hamza Altay: Geleceğin tarımı bu uygulamalarla şekilleniyor

“İyi Tarım Uygulamaları sayesinde toprağımın sağlığı iyileşti, suyumu daha verimli kullanmaya başladım ve kimyasal maliyetlerini azaltarak tasarruf ettim.”

İyi Tarım Uygulamaları ile geleneksel tarım arasındaki farklar nelerdir?

İyi Tarım Uygulamaları hem çevreyi korumaya hem de sağlıklı ve güvenilir üretime katkı sağlıyor. Doğal kaynakları korurken, aynı zamanda bizler için de ekonomik olarak kazançlı olabilecek bir sistem sunuyor. Bu uygulamaların gelecekte tarım sektörünün temelini oluşturacağına inanıyorum.

İyi Tarım Uygulamaları ile geleneksel tarım arasındaki en büyük fark, çevreye ve insan sağlığına olan etkileri. İyi Tarım Uygulamaları kimyasal kullanımı, su yönetimi, toprak sağlığı ve biyolojik çeşitlilik gibi konularda çok daha hassas ve sürdürülebilir bir yaklaşım sergiliyor. Geleneksel tarımda ise genellikle daha yüksek miktarda kimyasal kullanımı, yoğun su tüketimi ve toprak sağlığının göz ardı edilmesi gibi riskler bulunuyor. Öncelikle kendi ailemin sağlığını korumak, toprağımı kirletmemek için İyi Pamuk konusuna çok önem veriyorum. Üç yıl boyunca İyi Tarım Uygulamaları’na katıldım.

İyi Tarım Uygulamaları’na geçiş sürecinde karşılaştığınız zorluklar neler?

Geleneksel yöntemlerden uzaklaşmak ve yeni teknikleri öğrenmek kolay olmadı elbette. Özellikle ilk yıllarda toprak ve su yönetimi konusunda çok dikkatli olmam, çevremdeki çiftçilerin de üretimlerine dikkat etmeleri gerekiyordu. Sonuçta kimyasal ilaç-gübre kullanırken dikkat ediyorum ancak onlar dikkat etmezse benim de emeklerim boşa gider. Onların da konuya hassasiyet göstermesi biraz zaman aldı.

Bu uygulamaların size ve çiftliğinize sağladığı faydalar neler?

İyi Tarım Uygulamaları sayesinde toprağımın sağlığı iyileşti, suyumu daha verimli kullanmaya başladım ve kimyasal maliyetlerini azaltarak tasarruf ettim. Ayrıca, ürünlerimin kalitesi arttı. Açıkçası su bizim için çok önemli. Mevcut suyu korumamız gerekiyor ve bu konuda bana İyi Tarım Uygulamaları çok fayda sağladı.