Kocaeli Üniversitesi öğretim üyelerinin yaptığı araştırma, tüketicilerin organik tekstile bakışını ve tercihlerini ortaya koyarken, pazarın nasıl şekilleneceğine dair ipuçları veriyor.

Organik ürünlere duyulan ilgi, tekstil ve konfeksiyon sektöründeki rekabeti de artırmış durumda. Öne çıkmak isteyen firmaların değişen tüketici tercihlerini ve tercihleri etkileyen faktörleri bilmeleri, satış - pazarlama stratejilerini buna göre oluşturmaları gerekiyor. Peki tüketicilerin organik tekstil ürünlerine yönelik tercihleri ve öncelikleri neler? Üreticilerden, markalardan neler bekliyorlar? Kocaeli Üniversitesi, Kandıra Meslek Yüksek Okulu, Tekstil Teknolojisi Programı öğretim üyelerinden Arzu Azizağaoğlu ve aynı üniversitenin İşletme Yönetimi Programı öğretim üyelerinden Barış Aksu, ‘Organik Tekstil Ürünlerine Yönelik Tüketici Tutumlarının İncelenmesi’ başlıklı bir çalışma yaptı. 

Gelecek ‘Organik Tekstil’de
Araştırma, literatür taramasının yanı sıra Kocaeli ve İstanbul’da, yüzde 84,2’si (368 kişi) kadın ve yüzde 15,8’i (69 kişi) erkek olmak üzere toplam 437 kişiye uygulanan anketin sonuçlarını ve  bu sonuçlar üzerinden yapılan analizleri kapsıyor. 
Çalışmada öncelikle, tekstil ve konfeksiyon sektöründe faaliyet gösteren işletmelerinin kaliteli, inovatif, insan ve çevre sağlığına zarar vermeyen, sosyal sorumluluk bilinciyle üretilmiş, tüketiciler tarafından rakiplerinden daha özel olarak algılanabilecek ürünler geliştirmelerinin zorunluluk haline geldiğine dikkat çekiliyor. Bu özel ürünler içerisinde en dikkat çeken gruplardan biri, hem dünyada hem de Türkiye’de organik tekstil... 

Tercih nedenleri 
Organik tekstil ürünleri henüz Türkiye’de büyük bir pazara sahip değil. Ancak kullanıcı sayısı artıyor. Organik tekstil ürünlerini ne kadar süredir satın aldıkları sorulan katılımcıların yüzde 24’ü bir ilâ üç yıldır, yüzde 23’ü ise altı ay ilâ bir yıldır bu ürünleri satın aldıklarını ifade ediyor. Beş yıldan fazla zamandır organik tekstil ürünleri satın aldığını söyleyenlerin oranı ise sadece yüzde 5. 
Araştırmaya göre tekstil ürünleri satın alırken tüketici tercihlerini etkileyen ilk neden ‘organik bir ürün olması’. Tercihleri etkileyen ürün özellikleri sıralamasında ikinci sırada ‘modeli / kesimi ve tasarımı’, üçüncü sırada ‘kumaş ve dikiş özellikleri’, dördüncü sırada ise ‘fiyatı’ yer alıyor.   

Bebek-çocuk tekstili önde 
Organik tekstil ürünleri satın alan katılımcıların yüzde 56’sı (289 kişi) bu alışverişi çocukları için yaptıklarını ifade ediyor. Katılımcıların yüzde 22.7’si (117 kişi) kendileri için, yüzde 63’ü yeğeni, yüzde 23’ü kardeşi, yüzde 21’i ise torunu için aldığını belirtiyor. 
Ankete katılanların büyük çoğunluğunun küçük yaştaki çocuklarının yanı sıra yetişkin çocuklarına, kendilerine ve eşlerine de organik tekstil ürünü aldıklarını ifade etmeleri gelecekte pazarın genişleyeceğinin işaretini veriyor. 
Katılımcılara “Organik olması tercih edilen tekstil ürünleri” sorulduğunda yüzde 44.1’i (406 kişi) ilk sıraya iç giyim ürünlerini koyuyor. İç giyim ürünlerinin diğer tekstil ürünlerine kıyasla insan bedenine daha yakın temasta olması insan sağlığına özen gösteren ürünlerin tercih edilmesinin başlıca nedeni. İç giyim ürünlerinden sonra ikinci sırada yüzde 18.5 ile ev tekstili ürünleri geliyor. Onları yüzde 17.6 ile dış giyim ürünleri, yüzde 12.3 ile oyuncaklar, yüzde ise 7.5 ile terlik, ayakkabı vb. takip ediyor. 

Sağlık odaklı
Tüketicilere organik ürünleri tercih etmelerinin nedeni sorulduğunda ise ilk sırada yüzde 93.7 oranla ‘insan sağlığı’ yer alıyor. Takipçiler şöyle:
Yüzde 86.3 : Sosyal sorumluluk ve güvenilirlik
Yüzde 84.4: Çevre sağlığı
Yüzde 76: Değer
Yüzde 75.3: Ürün özellikleri 
Kadın katılımcılar organik tekstil ürünlerinde ‘insan sağlığı’ ve ‘ürün özellikleri’ni erkeklerden daha fazla önemsiyor. Evli katılımcılar, bekârlara göre ‘insan sağlığı’ ve ‘değer’ faktörlerine daha fazla önem veriyor. Eğitim seviyelerine göre bakıldığında ise lisans mezunu kişilerin ilköğretim ve lise mezunlarına göre ‘insan sağlığı’nı daha fazla önemsedikleri görülüyor.

‘Kadınlar’ belirleyici 
Ankete katılanların yüzde 84.2’si (368 kişi) kadınlar... Tekstil ürünlerinin satın alma sürecinde kadınlar çok daha aktif rol oynuyor. Anket çalışmasının yapıldığı organik tekstil ürünleri satılan mağazanın müşterilerinin çoğunluğunu da kadınlar oluşturuyor. Kendilerinin yanı sıra, çocuklarının ihtiyaçlarının büyük bölümünü de kadınlar alıyor. 
Organik tekstil pazarı, tüketicilerin bilinç düzeyine göre de gelişim gösteriyor. Tekstil ve konfeksiyon sektöründe faaliyet gösteren işletmeler için, insan ve çevre sağlığına zarar vermeyen, sosyal sorumluluk bilinciyle üretilmiş tekstil ürünlerini satın alma ve kullanma eğilimdeki bilinçli tüketicilerin artması fırsat olarak görülüyor. Ürünlerine ‘organik’ statüsü kazandıran işletmeler yoğun rekabet ortamında başarı kazanıyor. Bununla birlikte üreticilerin organik tekstil ürünlerinin üretimi ve sertifikasyonu, tüketicilerin de organik tekstil ürünlerinin özellikleri ve bir ürünün organik olduğundan nasıl emin olabilecekleri yönünde bilinç düzeylerinin artırılmasına ihtiyaç var. 

Tüketicisi internet kullanıcısı 
Organik tekstil ürünleri hakkında yeterli düzeyde bilgi sahibi olup olmadıkları sorulan katılımcıların yüzde 77.1’i (337 kişi) “evet”, yüzde 22.9’u (100 kişi) “hayır” cevabını veriyor. Organik tekstil ürünleri hakkında bilgi edinme kaynakları arasında internet ilk sırada yer alıyor. İnterneti mağazalardaki satış elemanları, tanıdık ve arkadaşlar, yazılı basın (gazete, dergi vb.), TV reklamları ve programları, radyo reklamları ve programları takip ediyor. 
Markaların hedef kitlesine hangi kanallar üzerinden başarılı bir şekilde ulaşabileceği konusunda ipuçları veren bu tabloda iletişimde dijital dünyanın önemi bir kez daha öne çıkıyor. Tüketiciler çoğunlukla internet üzerinden araştırma yapıyor ve bilgi sahibi oluyor. Organik tekstil ürünlerini satın alan ve kullanan tüketicilerin eğitim seviyelerinin ve bilinç düzeylerinin yüksek olması nedeniyle büyük çoğunluğunun internet kullanıcısı olabileceğini söylemek mümkün. Bu nedenle organik tekstil ürünleri üreten tekstil ve hazır giyim markalarının, internet siteleri üzerinden de satış yapmaları pazar paylarına büyütmek adına önem taşıyor. Katılımcıların önemli bir kısmı organik tekstil ürünleri hakkında internetten sonra mağazalardaki satış elemanlarından da bilgi edindiklerini ifade ediyor. Bu nedenle firma yöneticilerinin, satış elemanlarının bu ürünlerin özellikleri ile ilgili yeterli bilgiye sahip olmaları konusunda titiz davranmaları önemli.

Yararlanılan kaynak:
Arzu AZİZAĞAOĞLU, Barış AKSU (2018): Organik Tekstil Ürünlerine Yönelik Tüketici Tutumlarının İncelenmesi, Tekstil ve Mühendis, 25: 111, 254-263