Bez çantalara talebin artmasıyla, plastik dışı alışveriş çantası üretiminde yüzde 5’lik, çanta bezi üretiminde ise yüzde 10’luk artış yaşandı.

 

Avrupa Birliği ile uyum süreci kapsamında hayata geçirilen poşet kullanımı düzenlemesi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından “Kullanımı her geçen gün artan plastik alışveriş poşetlerinin hızlı bir şekilde çöpe dönüşmesi, hafif ağırlıkları nedeniyle etrafa yayılarak çevre kirliliğini önemli ölçüde artırması ve mevcut geri dönüşüm oranları çok düşük olduğundan kaynak verimliliğinin olumsuz yönde etkilemesi nedeniyle ücretlendirilecek” şeklinde açıklandı.

 

Poşetler, düzenlemeyle belirlenmiş satış noktalarından 25 kuruş ücret karşılığı alınabiliyor. İlk günlerde bocalama yaşandıysa da alışverişe hazırlıklı çıkanların sayısı hızla artıyor. Rengarenk alışveriş çantaları, fileler, kağıt torbalar boy göstermeye başladı bile...

 

Online Araştırma Şirketi DORinsight tarafından yapılan ‘Poşet Kullanımı Araştırması’ sonuçlarına göre plastik poşet kullanımı ocak sonu itibariyle yüzde 44 oranında azaldı. Plastik poşet kullanmayı bırakanların yüzde 55’i bez çanta kullanmaya başladı. Yüzde 20’si sırt çantası, yüzde 14’ü pazar filesi, yüzde 10’u ise kol çantası kullanıyor. 

Yine araştırma sonuçlarına göre tüketicilerin yüzde 77’si alışverişte geri dönüşümlü ürünlerin artırılması, yüzde 60’ı ürünlerde plastik yerine kağıt ambalaj kullanılması, yüzde 57’si konutlarda özel geri dönüşüm çöp kutularının olması, yüzde 39’u ise fiş yerine dijital ödeme belgesi verilmesi gerektiğini dile getiriyor. 

Düzenlemenin tüketici kısmında bunlar yaşanırken, naylon poşet üreticilerinin içinde yer aldığı plastik sektörü ve çeşitli materyallerden alışveriş çantaları üreten firmalar, düzenlemeden farklı şekillerde etkilenmiş durumda.

 

Yeni yasanın yürürlüğü girmesiyle plastik poşet kullanımı azalırken, başta bez çantalar olmak üzere plastik dışı maddelerden üretilen alışveriş çantalarına talep önemli oranda arttı. 40 yıldır ambalaj sanayiinde faaliyet gösteren ve ağırlıklı olarak da bez çantalar üreten Netpak Ambalaj’ın Satış Pazarlama Yöneticisi Halil Yılmaz, “Mevcut müşterilerinin taleplerinde artış yaşandığını, buna paralel olarak firmanın üretim kapasitesini de yıl içerisinde yüzde 50 artırmayı hedeflediklerini” dile getiriyor. Bez çanta ve çevreci poşet kullanımının, şu anda ambalaj sektörünün yaklaşık yüzde 5’ini oluşturduğu söyleyen Yılmaz, “İnsanlar zamanla, bu ürünleri hayatlarına daha çok sokacak ve plastik poşet kullanımını azaltacaklardır. Böylece kullanımın, yüzde 50’yi geçeceğini, sektörde dört-beş katı kadar artış olacağını öngörmekteyiz”diyor. Yılmaz, bu artışın tekstil sektörüne etkisiyle ilgili olarak ise şöyle söylüyor: “Nonwoven kumaşlar da ‘tekstil ürünü’ olarak geçmektedir. Manuel dikişli çantalarda da artış olacaktır. Ancak bu ürünlerde kapasiteler çok düşük olacağından makine sektörü çok daha hızlı öne geçecektir.”

 

Bez çantalara ilgi, sadece çanta üreticilerine değil, bez çanta kumaşına talebi de artırdı. 1985’ten bu yana çanta kumaşı üretimi yapan Karakaya Tekstil’in sahibi Mehmet Karakaya, naylon poşet yasağının yürürlüğe girmesinin hem çevre hem de insan sağlığı açısından doğru bir adım olduğunu söylüyor. Yasanın, çanta bezi satışında genel olarak yüzde 10’luk bir artış getirdiğini belirten Karakaya, bu oranın uygulamada herhangi bir değişiklik olmazsa, yıl sonunda yüzde 25’leri bulacağını öngörüyor. Yasanın yurt dışından farklı olarak plastik poşetlerin parayla satılmasıyla esnetildiğine dikkat çeken Karakaya, “Tamamen yasaklanmış olsaydı, bu oran çok daha fazla olurdu. Sonuçta bez çanta da parayla satılıyor. Yaklaşık 5 lira civarında... İnsanlar bazen bez çanta yerine plastik poşete para ödeyip, birkaç kez kullanmayı tercih edebiliyor” diyor.

 

Bir de madalyonun diğer yüzüne bakalım. Plastik sektörü karardan nasıl etkilendi? TOBB Plastik Kauçuk Kompozit Sanayi Meclisi Başkanı, PAGEV (Türk Plastik Sanayicileri Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Vakfı) Yönetim Kurulu Başkanı Yavuz Eroğlu, yaklaşık 10 milyon tonluk üretim gücüne sahip olan Türk plastik sektörü içinde plastik poşetlerin 300 bin ton civarında pay aldığını ve plastik poşet üretiminin, sektörün yaklaşık yüzde 3’ünü oluşturduğunu ifade ediyor. 

Plastiğin sağlık sektöründen ambalaja, tekstilden otomotive, oyuncaktan elektroniğe kadar aklımıza gelebilecek her alanda kullanıldığını belirten Eroğlu, bilinçsiz tüketim nedeniyle çevre kirliliğine yol açan bir malzeme olarak algılanmasından rahatsız olduklarını dile getiriyor.

 

Eroğlu, “PAGEV olarak, konuşulmaya başlandığı ilk günden itibaren katkı sağladığımız ve desteklediğimiz Çevre Kanunu, yasadaki eksiklikler nedeniyle üreticilerimiz için tehdide dönüşmüş bulunuyor” diyor. Asıl büyük tehlikeyi, plastik alışveriş poşetlerine ücret zorunluluğu getiren yasa ile gelişen plastik karşıtı söylemlerin oluşturduğunu belirten Eroğlu, Vakıf olarak plastik ile ilgili yanlış algıyı ve plastik sanayinin önüne konulmak istenen engelleri ortadan kaldırmak için çalışmalar yapacaklarını söylüyor. 

Yaptıkları çalışmalara örnek veren Eroğlu, plastik poşet üreten yaklaşık 200 firmanın katıldığı bir sektör değerlendirme toplantısı düzenlediklerini, ücretli poşet uygulamasının üreticilere etkisini ve geçiş dönemi için çözüm önerilerini geniş bir katılımla istişare ettiklerini anlatıyor. Bundan sonraki adım bir ‘sektörel yol haritası’ çıkarılması...

 

Plastik poşet kullanımında daha şimdiden yüzde 50’lik azalma söz konusu olduğunu, uygulama bugünkü hali ile devam ederse yıl sonunda plastik poşet kullanımındaki azalmanın yüzde 60’ları bulabileceğini ifade eden Eroğlu, “Kanun yürürlüğe girdiği günden bu yana plastik poşet satışlarındaki yüzde 50’lik azalma aynı oranda üretime de yansıdı. Sürecin öngörülen en üzücü sonuçlarından biri ise 20 bin çalışana sahip sektörde, yaklaşık 10 bin kişinin işsiz kalma riski ile karşı karşıya olması” diyor. 

Sanayicilerin hızlı geçişin etkisiyle sancılı bir dönem yaşadıklarına dikkat çeken Eroğlu, alınacak tedbirlerle bu geçiş döneminin firmalar için kolaylaşacağını kaydediyor. Eroğlu şöyle devam ediyor: “Üretici firmaların dönüşüm süreçlerinin travmatik olmaması ve hedeflenen yeni alternatif poşet üretimleri için bu dönüşümün sanayide de desteklenmesi gerektiğine inanıyoruz. Yurt dışında buna benzer uygulamalar yapılmıştır. Örneğin; Fas’ta Ulusal Sanayi Dönüşüm Fonu oluşturuldu. Bu süreçte plastik poşetlerden alınan paranın belli bir kısmı firmaların dönüşümüne katkı sağlamak için kullanıldı. Bizim de beklentimiz 20 bin çalışanı ile yıllık 300 bin tonluk üretim yapan bu sektörün dönüşümü için gerekli tedbirlerin alınması ve firmalara destek olunmasıdır.” 

“Plastik sanayi olarak, plastik poşet tüketiminin azaltılması hedefinin karşısında olmadıklarını” vurgulayan Eroğlu “Aksine bilinçli tüketimi ve geri dönüşümü destekliyoruz. Çevreyi korumak istiyorsak yalnızca plastikleri değil kağıt, cam, her türlü malzemeyi bilinçli tüketmek zorundayız” diyor.

 

Tüketiciler plastik poşet kullanımı azaltıp, bez ve teknik tekstil kumaştan imal edilen nonwoven çantaların kullanımını artırmayı sürdürürken bir başka merak konusu ise plastik poşet dışında üretilen çantaların çevreci olup olmadığı... 

Netpak Ambalaj Satış Pazarlama Yöneticisi Halil Yılmaz “Bir ürünün çevreci olması hammaddesinin plastik ya da kağıt olmasıyla değil; karbon ayak izi ve yok olma süresiyle ölçülür. Örneğin; Nonwoven çantaların hammaddesi de ‘polipropilen’ denilen bir plastik çeşididir. Ancak bu ürünler çok düşük enerjiyle üretilir. Çok uzun süreler kullanılır ve kolayca geri dönüştürülür” diyor. 

Karakaya Tekstil’den Mehmet Karakaya da piyasada bez çantaya ilginin artmasıyla naylon poşete alternatif olarak sunulan ürünlerde farklı kalitelerde kumaşlar kullanıldığına belirtiyor. Tüketicilerin, dokunduklarında kolaylıkla anlayabilecekleri yüzde 100 pamuklu kumaştan yapılmış bez çantaları tercih etmelerinin sağlık açısından önemli olduğunu kaydeden Karakaya “Bez poşet 5 TL ise piyasada 3-4 TL’ye polyesterden, teladan yapılan tamamen naylon çantalar var. Plastik poşet yerine bunları tercih ettiklerinde çevre ve sağlık açısından durum çok da değişmiyor aslında” diyerek duruma dikkat çekiyor.

Henüz geçiş dönemini yaşadığımız ‘plastik poşetsiz hayat’ görülüyor ki; en çok plastik, tekstil ve makine sektörlerini etkileyecek. Uygulamanın çevreye katkısına ve sektörlere etkisine dair gerçek tablonun ise yıl sonunda çıkması bekleniyor.