Pandeminin çalışma hayatına yönelik olumsuz etkilerini azaltmak üzere Hükümet yasal ve ekonomik tedbirler açıklarken, Sendikamız sürecinin başından itibaren üyelerine sürekli bilgi akışı sağladı ve Hükümet’in işverenlerin kullanımına sunduğu desteklerden faydalanmaları için çaba gösterdi.

İrem Yılmaz / TTSİS Araştırma uzmanı

COVID-19, ilk olarak kamu sağlığını tehdit eden bir küresel salgın olarak ortaya çıkmış olsa da, sürecin ilerlemesi ve salgının boyutunun artması ile birçok ülkede toplumun yaşam biçimini, siyasi ve ekonomik düzeni derinden etkiledi. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) verilerine göre 2020’nin ilk çeyreğinde 135 milyon tam süreli işe eşdeğer çalışma süresi kaybı olduğu tahmin ediliyor.

Salgının yavaşlatılması, engellenmesi ve toplumun ekonomik olarak ayakta kalabilmesi için tüm ülkeler sayısız tedbir aldı. Ülkemizde de Mart ayı ortalarında salgının vatandaşların refahına ve ülke ekonomisine etkisini sınırlamak için Hükümet tarafından ‘Ekonomik İstikrar Kalkanı Paketi’ adıyla yasal ve ekonomik tedbirler açıklandı. 

Sendikamız ve bağlı bulunduğumuz Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) de bu süreçte iş barışının korunması, çalışanların gelir kaybının minimum düzeyde kalması ve imalat sanayiinde çarkların en kısa sürede dönmeye başlaması için Hükümet, ilgili bakanlıklar ve uluslararası kurumlarla yakın iş birliği yaparak iş dünyasının ihtiyaç ve taleplerini dile getirdi. Tüm bu ortak çabalar sonucunda ortaya çıkan çalışma hayatına yönelik tedbirler 7 Ağustos 2020 itibarıyla şöyle sıralanıyor:

1 - Kısa Çalışma Ödeneği
Salgın sürecinde zorlayıcı sebepler kapsamında uygulanmaya başlanan kısa çalışma ödeneğiyle devlet işverenlere ve çalışanlara destekte bulundu. Ayrıca durumun aciliyeti sebebiyle kısa çalışma ödeneği başvuru süreçleri kolaylaştırıldı ve kapsamı genişletildi.

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından sağlanan kısa çalışma kapsamında;

• İşçilere kısa çalışma ödeneği ödenmesi

• Genel Sağlık Sigortası primleri ödenmesi hizmetleri sağlanıyor.

Günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son 12 aylık prime esas kazançları dikkate alınarak günlük ortalama brüt kazancının yüzde 60’ı olarak hesaplanıyor. Bu şekilde belirlenen kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde 150’sini geçemiyor. 

Çalışanların kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmesi için Covid-19 salgını öncesinde çalışanın son 120 gün çalışmış,  son üç yıl içinde en az 600 gün süreyle işsizlik sigortası primi ödenmiş olması gerekiyordu. Bu koşul, pandemi sürecinde kısa çalışma ödeneğinden yararlanacak çalışan kapsamını genişletmek amacıyla ‘60 gün boyunca çalışmış, son üç yıl içinde 450 gün işsizlik sigortası primi ödenmiş olması’ şeklide değiştirildi.

Başlangıçta üç ay süreyle verilmesi planlanan kısa çalışma ödeneği Temmuz ayında bir ay daha uzatılmıştı.  Nisan ve Mayıs aylarında 3.2 milyon çalışanın yararlandığı uygulamanın, 31 Temmuz tarihinde 31202 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Karar ile bir ay daha uzatılarak Ağustos ayı sonuna kadar uygulanacağı duyuruldu.

2 - İşten Çıkarma Yasağı
Covid-19 salgınında alınan önlemler kapsamında, çalışanı korumak amacıyla 7244 sayılı Kanun, 4857 sayılı İş Kanununa Geçici 10’uncu maddeyi ekleyerek bu süreçte 17 Nisan - 17 Temmuz 2020 tarihleri arasında (üç ay) iş akdi feshine yasak getirilmişti. Söz konusu kısıtlama 31 Temmuz tarihinde Cumhurbaşkanı Kararı ile 17 Eylül’e kadar uzatıldı.

Geçici 10’uncu madde gereği, işveren yalnızca 4857 sayılı İş Kanunu’nun işverenin haklı nedenle derhal fesih nedenlerinin sıralandığı madde olan 25’inci maddenin, II numaralı bendindeki ‘ahlak ve iyi niyete uymayan nedenler’ başlığında sıralanmış sebeplere dayalı olarak çalışanı işten çıkarabilecek.

3 - Nakdi Ücret Desteği
Pandemi sürecinde işsizlik maaşı hakkından ya da kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan çalışanları ekonomik açıdan rahatlatmak için Aile, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından ücretsiz izin maaş desteği verilmeye başlandı.

Söz konusu destek 16 Nisan tarihinde yürürlüğe girdi ve başta üç ay olacak şekilde belirlendi. Ancak nakdi ücret desteği de kısa çalışma ödeneği gibi bir ay daha uzatıldı. Günlük 39.24 TL olarak belirlenen destekten Nisan-Haziran döneminde 1.7 milyon kişi yararlandı.

4 - Sigorta Primlerinin Ödeme Süresinin Ertelenmesi
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından 24 Mart tarihinde, mücbir sebep olarak kabul edilen Covid-19 salgınından doğrudan etkilenen ve ana faaliyet alanı itibarıyla erteleme kapsamına giren sektörlerde 4/a kapsamında sigortalı çalıştıran özel sektör işverenlerinin ve 4/b sigortalısı olanların Nisan, Mayıs ve Haziran dönemine ait SGK primlerinin ödeme süreleri altışar ay ertelendi.

(Koronavirüs salgınından doğrudan etkilenen ve ana faaliyet alanı itibarıyla alışveriş merkezleri dahil perakende, sağlık hizmetleri, mobilya imalatı, demir çelik ve metal sanayii, madencilik ve taş ocakçılığı, bina inşaat hizmetleri, endüstriyel mutfak imalatı, otomotiv imalatı ve ticareti ile otomotiv sanayii için parça ve aksesuar imalatı, araç kiralama, depolama faaliyetleri dahil lojistik ve ulaşım, sinema ve tiyatro gibi sanatsal hizmetler, matbaacılık dahil kitap, gazete, dergi ve benzeri basılı ürünlerin yayımcılık faaliyetleri, tur operatörleri ve seyahat acenteleri dahil konaklama faaliyetleri, lokanta, kıraathane dahil yiyecek ve içecek hizmetleri, tekstil ve konfeksiyon imalatı ve ticareti ile halkla ilişkiler dahil etkinlik ve organizasyon hizmetleri sektörleri erteleme kapsamına girmektedir.)

5 - Vergi Beyanname ve Ödeme Sürelerinin Ertelenmesi
24 Mart 2020 tarihinde alınan kararla, salgından ve alınan koruma tedbirlerinden doğrudan etkilenen iş kollarında faaliyet gösteren mükelleflerin (tekstil ve konfeksiyon imalatı ve ticareti dahil) Vergi Usul Kanunu’nun mücbir sebep hükümlerinden faydalanabilmesinin önü açıldı. Nisan, Mayıs, Haziran olan beyanname süreleri Temmuz ayına, ödemeleri ise sırasıyla Ekim, Kasım, Aralık aylarına ertelendi.

6 - Telafi Çalışması
26 Mart 2020 tarihinden geçerli olmak üzere telafi çalışma süresi iki aydan dört aya çıkarıldı.

Covid -19 sürecinde Sendikamızın çalışmaları
Sendikamız, Mart ayı itibarıyla ülkemizi etkisi altına alan salgın sürecinin başından itibaren üyelerine sürekli bilgi akışı sağladı ve Hükümet’in işverenlerin kullanımına sunduğu desteklerden faydalanmaları için çaba gösterdi.

Bu süreçte üye işyerleri üzerindeki mali yükün azaltılması için Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz ve Ağustos ayı aidat ödemeleri 30 Eylül’e ertelendi.

Sendikamız, ayrıca üretimini önlemlerle sürdüren üyelerimize destek olmak amacıyla, TİSK Mikrocerrahi ve Rekonstrüksiyon Vakfı aracılığıyla, üye işyeri çalışanlarına koruyucu maske ve dezenfektan tedarik etti. Bu süreçte üyelerimize, 450 bine yakın maske ve 22 bin litreye yakın dezenfektan gönderildi. Çalışma hayatına ilişkin yasal düzenlemelerle ilgili üyeleri bilgilendirmek amacıyla konunun uzmanlarıyla çevrimiçi toplantılar düzenlendi. Bunlardan ilki İşkur’da İşsizlik Sigortası Daire Başkanı Şaban Karakuş’un katılımıyla ‘Kısa Çalışma Ödeneği’ ve ‘Nakdi Ücret Desteği’ konularında, ikincisi ise Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalı Öğretim üyesi Doç. Dr. Ercüment Özkaraca ile ‘Pandemi Sürecinde ve Sonrasında İş Hukuku Kapsamındaki Güncel Düzenlemeler’ konusunda yapıldı. Son olarak  Sendikamız üyelerine Ağustos ayı içerisinde üye çalışanları için Covid–19 antikor test kiti temin edilecektir.