Cazibe merkezlerine tekstilci ilgisi nasıl?
Bu yıl açıklanan Cazibe Merkezleri Programı, bölgesel teşvik yerine, il bazlı teşvik getiriyor. Peki, tekstil sektörü programa nasıl bakıyor?
Yetişmiş insan gücü, makineleri taşıma zorluğu gibi sebeplerle bölgesel teşviklerin yeterince karşılık bulmadığı tekstil sektörü, benzer kaygılarla il bazlı teşviklere de mesafeli duruyor. Programa çeşitli sektörlerden 3 binin üzerinde başvuru yapılırken, tekstilde öne çıkan iller arasında ise Malatya ve Diyarbakır gösteriliyor.
Türkiye’de ihracat ve istihdamın lokomotifi konumundaki tekstil ve hazır giyim sektörünün, açıklanan son Cazibe Merkezleri Programı’ndan (CMP) beklentisi yüksek görünmüyor. Bir önceki teşvik modelinin aksine bu kez bölge değil, il bazlı bir model getiren program, özellikle terörün etkisi altındaki bölgelerde gerekli yatırımların yapılıp, Doğu ve Güneydoğu’yu hem ekonomik hem de sosyal alanda atağa kaldırmayı hedefliyor.
Geçtiğimiz ocak ayında CMP’yi açıklayan Başbakan Binali Yıldırım, yatırım yapana arsa ve para olmak üzere sekiz ayrı destek vereceklerini ilan etti. “Özelikle terörün yoğun bir şekilde milletimizin canını sıktığı, rahatsız ettiği bölgeleri bir yandan terörden temizleyip güvenli hale getirirken, bir yandan da geciken yatırımları başlatmak ve böylece doğudan batıya göçü azaltmak birinci hedef” diyen Yıldırım, “İkinci hedef bölgedeki kalkınmayla ilgili açığı ortadan kaldırmak” sözleriyle teşvikle hedeflediklerini açıkladı.
Tekstil sektörü temsilcileri, geçmişte 5’inci ve 6’ncı Bölge teşviklerinin yeterince karşılık bulmadığını hatırlatarak, il bazlı teşvikler için de durumun pek farklı olmayabileceği görüşünü dile getiriyor. Tekstilde ana beklentinin ‘yerinde teşvik’ olduğunu kaydeden temsilciler, CMP dahilindeki illerin, önceki teşvik verilen noktalardan çok farklı bölgelerde bulunmadığına dikkat çekiyor.
5’inci ve 6’ncı Bölge teşviklerini kapsayan iller, çoğunlukla yeni Cazibe Merkezleri Programı’ndaki illeri kapsıyor. 6’ncı Bölge’yi kapsayan Ağrı, Ardahan, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Hakkari, Iğdır, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak ve Van, yine CMP’de yer alıyor. Yeni programda, daha önceki 5’inci Bölge illerinden Adıyaman, Bayburt, Erzurum, Gümüşhane ve Tunceli gibi iller de bulunuyor.
Konfeksiyoncu ilgilenebilir
Sektör temsilcileri, hayata geçirildiği Haziran 2012’den bu yana, 5’inci ve 6’ncı Bölge’ye verilen yatırım teşviklerinde, bu bölgelere yatırım yapanların ağırlıklı olarak o bölgenin insanı olduğunu kaydediyor.
Teşvikli bölgede yatırım, maliyetler sebebiyle ekonomik gelmeyebiliyor. Bunun yanı sıra büyük şehirlerde yaşamakta olan sektör çalışanları da başka bir bölgeye taşınmayı istemeyebiliyor.
Sektör temsilcileri, yeni programdaki illere konfeksiyon sektöründen ilgi olabileceğini, ancak iplik dokuma, kumaş gibi teknik bilgi birikimi isteyen tekstil alanında bölgeye çok yüksek rağbet olmayacağı görüşünü ifade ediyor. Mevcut sisteme göre kurulu yatırımı olanların teşvikli bölgeye gitmek istemediğinin de altını çizen temsilciler, yerinde teşvikin önemini vurguluyor.
Ya ilçe bazlı teşvik?
“Teşvik il bazında da, ilçe bazında da olsa yerinde teşvikin daha önemli olduğunu düşünüyorum” diyen Karsu Yönetim Kurulu Üyesi Nevzat Seyok, “Kalifiye eleman, pazara yakınlık, hammadde temini, lojistik ve teknik elemana kadar birçok alanda o bölgede iş yapmak kolay değil. Tekstil kadar bilgi birikimine dayalı bir sektörün en büyük ihtiyacı yetişmiş eleman. Dolayısıyla yerinde teşvik daha iyi bir uygulama” diyor.
İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçılar Birliği Yönetim Kurulu Başkanı İsmail Gülle ise “Öyle ilçeler var ki, hem yetişmiş insan gücü hem de üretim kalitesi açısından çok üst seviyede. Örneğin; Adana Kozan bu ilçelerden biri. Bizim sektör olarak isteğimiz ilçe bazında desteğin sağlanması” diye konuşuyor.
Emek yoğun bir sektör olan tekstil, iç pazardaki önemli varlığının yanı sıra onlarca ülkeye de ihracat yapan, yurtdışındaki önemli markaların üretimini gerçekleştiren dev bir endüstri. Dolayısıyla belirli bir standartta çalışan sektör için, siparişlerde aynı üretim kalitesini tutturmak hayati önem taşıyor. Yetişmiş insan gücünün zayıf olduğu bölgelerde büyük yatırım yapmakta çekimser kalan birçok tekstil şirketi, bunun yanı sıra makinelerin büyüklüğü ve taşınmasının zorluğu gibi fiziki endişeler de taşıyor.
Teşvik neden gerekli?
İş dünyasına göre, Türkiye’nin global arenada rekabet edebilmesi için mutlaka üretim ve ihracata dayalı bir sanayi hamlesi içinde olması gerekiyor. Çin’in üretimdeki merkez yapısı son yıllarda giderek Güneydoğu Asya ülkelerine kayıyor. ABD gibi gelişmiş ülkelerde de önemli teşvikler söz konusu; vergi muafiyetleri ve ucuz elektrik imkânı sunulduğu bilgisi veriliyor. Son dönemde İngiltere de üretimde yeniden atağa kalktı; Çinli üreticilerle İngiltere’deki üretim atölyeleri yeniden devreye girdi. Sadece Avrupa değil, Çin başta olmak üzere Uzakdoğu’ya mal satmak isteyen Türk tekstilcilerinin teşviklerle desteklenmesinin şart olduğunu belirten iş dünyası, bunun için doğru modelin devreye girmesini öneriyor. Bu noktada sektör temsilcileri, teşvikten yararlanan ve yararlanmayan firmalar arasındaki rekabet koşullarının iyi incelenmesi gerektiğini belirtiyor. Adana’dan İstanbul’a birçok ilde teşvik programına girmeyen ve yüzlerce işçi çalıştıran firmaların, teşvikli illerde yatırım yapacak olanlara göre daha dezavantajlı kalacağını hatırlatan firma sahipleri, bu sebeple bir kez daha yerinde teşvikin önemini vurguluyor.
Tekstil üssü Malatya ve Diyarbakır
Tekstil sektörü için Malatya güçlü altyapısıyla başı çeken şehir olarak görülüyor. İllerin Yatırım Destek ofislerine yapılan başvurular baz alındığında, tekstilin öne çıktığı diğer iller de görülebiliyor. Bu illerde ucuz işgücü önem kazanıyor. Diyarbakır ise nüfusunun genç oluşundan hareketle önemli bir yatırım noktası olarak görülüyor.
Adıyaman: Tekstil ve hazır giyimde rekabet edebilirliği yüksek.
Ağrı: Tekstil ve konfeksiyonda büyüme imkânı yüksek.
Batman: Son dönemde tekstilde yükseliş gözleniyor.
Bayburt: Tekstil ve konfeksiyonun yakın gelecekte önem kazanması bekleniyor.
Bingöl: Tekstilin yükselişte olduğu gözleniyor.
Diyarbakır: Tekstil ve konfeksiyonda fırsat vaat ediyor. Şehrin ihracat olanağı geniş.
Erzurum: Tekstil ve konfeksiyonda yeni fırsatlar doğabilir.
Iğdır: Sanayinin öne çıkan kalemlerinden biri, tekstil.
Malatya: Teşvik sisteminde 4’üncü Bölge’de, ancak tekstil ve konfeksiyon gibi yatırımlar OSB’de yapılacaksa 6’ncı Bölge desteklerinden de faydalanacak.
Siirt: Tekstil şehrin öne çıkan sektörlerinden biri. OSB’de 40 parsel bedelsiz olarak yatırımcı bekliyor.
Cazibe Merkezleri Programı ne getiriyor?
• Yatırım yapanlara fizibilite hazırlanması ve gerekli ön projeler için ücretsiz danışmanlık hizmeti verilecek.
• Yatırım için organize sanayi bölgesi içinde ya da dışında yer verilecek. Organize sanayi bölgelerinde yatırıma uygun arsa yoksa hazine arazisinden yer tahsis edilecek. 100 milyon lira ve üzerindeki büyük yatırımlar, organize sanayi bölgeleri dışında özel desteklenecek.
• 20 bin metrekareye kadar binalar desteklenecek. İlk 20 bini devlet yaptıracak, diğer kısımlar için kredi alınabilecek.
• 15 yıl boyunca imalat yaptıktan sonra, istenirse fabrika binası devlete sembolik bir bedelle devredilebilecek.
• Yatırımcıya 4 yıl vadeli 1 yılı ödemesiz ve düşük faizli işletme kredisi sağlanacak.
• Yerli ve yabancı kaynaklardan makine vb. temini desteklenecek. İthal edince 6 yıl vadeli 2 yıl ödemesiz kredi; yerli alınca 10 yıl vadeli 3 yıl ödemesiz kredi verilecek.
3 bin başvuru
Mart ayına kadar Cazibe Merkezleri Programı’na 3 bin 215 başvuru yapıldı. Şimdi başvurular teker teker inceleniyor. Kapsam dışı kalanlar elenecek. Toplam yatırım tutarı için öngörülen rakamın 75 milyar liraya ulaştığını belirten Kalkınma Bakanı Lütfi Elvan, bu miktar ile 330 bin kişilik istihdam öngörüldüğünü belirtiyor. “Bu inanılmaz bir rakam” diyen Bakan Elvan, programa yatırımcıların beklediklerinden çok fazla ilgi gösterdiğini ifade etti.
Hangi illeri kapsıyor?
Cazibe Merkezleri Programı, beş ayrı merkezde 23 ili kapsıyor: Elazığ merkezinde Elazığ, Malatya, Adıyaman, Tunceli ve Bingöl. Erzurum merkezinde Erzurum, Erzincan, Gümüşhane ve Bayburt. Van merkezinde Van, Hakkari, Muş ve Bitlis. Kars merkezinde Kars, Ardahan, Ağrı ve Iğdır. Diyarbakır merkezinde Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin, Batman, Siirt, Şırnak.
Programdan yararlanma şartları
• Üretim ve hizmet sektörüne yatırım yapmak
• 23 ilden birinde fabrika kurmak
• Yatırım tutarının asgari 2 milyon TL olması
• En az 30 kişiye iş sağlanması
Nevzat Seyok / Karsu Tekstil Yönetim Kurulu Üyesi:
İstihdam zaman ister
Sektör olarak baştan beri tekstil ve hazır giyimin yerinde teşvik edilmesini savunuyoruz. Şirketler kurulduğu günden bu yana belli bir noktaya geliyor. Oluşan bu yapıyı başka bir bölgeye taşımak zor. En büyük sorun yetişmiş eleman. O nedenle teşviklerin yerinde verilmesi ve sektörel olmasını istiyoruz. Sonuçta, yeni teşvik alan firmalara karşı değişik rekabet koşulları oluşuyor. Yeni cazibe merkezi iller, geçmişte olduğu gibi ağırlıkla Doğu ve Güneydoğu’da. Bu noktada Malatya gibi iller yetişmiş eleman açısından daha avantajlı olarak öne çıkacaktır.
Besim Özek / Bossa Strateji ve İş Geliştirme Direktörü:
Taşınmak zor
Ben herkese bulunduğu yerde teşvik verilmesi taraftarıyım. Bossa’da bugün bin 600’e yakın kişi çalışıyor. Dolayısıyla benim fabrikamı taşımam zor. Türkiye’de son yıllarda birçok teşvik devreye alındı. Birçok noktada haksız rekabet de oluşuyor. Her firmaya olduğu yerde destek verilmesi halinde daha verimli sonuçlar alınacağını düşünüyorum.
Türkiye’de ihracat ve istihdamın lokomotifi konumundaki tekstil ve hazır giyim sektörünün, açıklanan son Cazibe Merkezleri Programı’ndan (CMP) beklentisi yüksek görünmüyor. Bir önceki teşvik modelinin aksine bu kez bölge değil, il bazlı bir model getiren program, özellikle terörün etkisi altındaki bölgelerde gerekli yatırımların yapılıp, Doğu ve Güneydoğu’yu hem ekonomik hem de sosyal alanda atağa kaldırmayı hedefliyor.
Geçtiğimiz ocak ayında CMP’yi açıklayan Başbakan Binali Yıldırım, yatırım yapana arsa ve para olmak üzere sekiz ayrı destek vereceklerini ilan etti. “Özelikle terörün yoğun bir şekilde milletimizin canını sıktığı, rahatsız ettiği bölgeleri bir yandan terörden temizleyip güvenli hale getirirken, bir yandan da geciken yatırımları başlatmak ve böylece doğudan batıya göçü azaltmak birinci hedef” diyen Yıldırım, “İkinci hedef bölgedeki kalkınmayla ilgili açığı ortadan kaldırmak” sözleriyle teşvikle hedeflediklerini açıkladı.
Tekstil sektörü temsilcileri, geçmişte 5’inci ve 6’ncı Bölge teşviklerinin yeterince karşılık bulmadığını hatırlatarak, il bazlı teşvikler için de durumun pek farklı olmayabileceği görüşünü dile getiriyor. Tekstilde ana beklentinin ‘yerinde teşvik’ olduğunu kaydeden temsilciler, CMP dahilindeki illerin, önceki teşvik verilen noktalardan çok farklı bölgelerde bulunmadığına dikkat çekiyor.
5’inci ve 6’ncı Bölge teşviklerini kapsayan iller, çoğunlukla yeni Cazibe Merkezleri Programı’ndaki illeri kapsıyor. 6’ncı Bölge’yi kapsayan Ağrı, Ardahan, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Hakkari, Iğdır, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak ve Van, yine CMP’de yer alıyor. Yeni programda, daha önceki 5’inci Bölge illerinden Adıyaman, Bayburt, Erzurum, Gümüşhane ve Tunceli gibi iller de bulunuyor.
Konfeksiyoncu ilgilenebilir
Sektör temsilcileri, hayata geçirildiği Haziran 2012’den bu yana, 5’inci ve 6’ncı Bölge’ye verilen yatırım teşviklerinde, bu bölgelere yatırım yapanların ağırlıklı olarak o bölgenin insanı olduğunu kaydediyor.
Teşvikli bölgede yatırım, maliyetler sebebiyle ekonomik gelmeyebiliyor. Bunun yanı sıra büyük şehirlerde yaşamakta olan sektör çalışanları da başka bir bölgeye taşınmayı istemeyebiliyor.
Sektör temsilcileri, yeni programdaki illere konfeksiyon sektöründen ilgi olabileceğini, ancak iplik dokuma, kumaş gibi teknik bilgi birikimi isteyen tekstil alanında bölgeye çok yüksek rağbet olmayacağı görüşünü ifade ediyor. Mevcut sisteme göre kurulu yatırımı olanların teşvikli bölgeye gitmek istemediğinin de altını çizen temsilciler, yerinde teşvikin önemini vurguluyor.
Ya ilçe bazlı teşvik?
“Teşvik il bazında da, ilçe bazında da olsa yerinde teşvikin daha önemli olduğunu düşünüyorum” diyen Karsu Yönetim Kurulu Üyesi Nevzat Seyok, “Kalifiye eleman, pazara yakınlık, hammadde temini, lojistik ve teknik elemana kadar birçok alanda o bölgede iş yapmak kolay değil. Tekstil kadar bilgi birikimine dayalı bir sektörün en büyük ihtiyacı yetişmiş eleman. Dolayısıyla yerinde teşvik daha iyi bir uygulama” diyor.
İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçılar Birliği Yönetim Kurulu Başkanı İsmail Gülle ise “Öyle ilçeler var ki, hem yetişmiş insan gücü hem de üretim kalitesi açısından çok üst seviyede. Örneğin; Adana Kozan bu ilçelerden biri. Bizim sektör olarak isteğimiz ilçe bazında desteğin sağlanması” diye konuşuyor.
Emek yoğun bir sektör olan tekstil, iç pazardaki önemli varlığının yanı sıra onlarca ülkeye de ihracat yapan, yurtdışındaki önemli markaların üretimini gerçekleştiren dev bir endüstri. Dolayısıyla belirli bir standartta çalışan sektör için, siparişlerde aynı üretim kalitesini tutturmak hayati önem taşıyor. Yetişmiş insan gücünün zayıf olduğu bölgelerde büyük yatırım yapmakta çekimser kalan birçok tekstil şirketi, bunun yanı sıra makinelerin büyüklüğü ve taşınmasının zorluğu gibi fiziki endişeler de taşıyor.
Teşvik neden gerekli?
İş dünyasına göre, Türkiye’nin global arenada rekabet edebilmesi için mutlaka üretim ve ihracata dayalı bir sanayi hamlesi içinde olması gerekiyor. Çin’in üretimdeki merkez yapısı son yıllarda giderek Güneydoğu Asya ülkelerine kayıyor. ABD gibi gelişmiş ülkelerde de önemli teşvikler söz konusu; vergi muafiyetleri ve ucuz elektrik imkânı sunulduğu bilgisi veriliyor. Son dönemde İngiltere de üretimde yeniden atağa kalktı; Çinli üreticilerle İngiltere’deki üretim atölyeleri yeniden devreye girdi. Sadece Avrupa değil, Çin başta olmak üzere Uzakdoğu’ya mal satmak isteyen Türk tekstilcilerinin teşviklerle desteklenmesinin şart olduğunu belirten iş dünyası, bunun için doğru modelin devreye girmesini öneriyor. Bu noktada sektör temsilcileri, teşvikten yararlanan ve yararlanmayan firmalar arasındaki rekabet koşullarının iyi incelenmesi gerektiğini belirtiyor. Adana’dan İstanbul’a birçok ilde teşvik programına girmeyen ve yüzlerce işçi çalıştıran firmaların, teşvikli illerde yatırım yapacak olanlara göre daha dezavantajlı kalacağını hatırlatan firma sahipleri, bu sebeple bir kez daha yerinde teşvikin önemini vurguluyor.
Tekstil üssü Malatya ve Diyarbakır
Tekstil sektörü için Malatya güçlü altyapısıyla başı çeken şehir olarak görülüyor. İllerin Yatırım Destek ofislerine yapılan başvurular baz alındığında, tekstilin öne çıktığı diğer iller de görülebiliyor. Bu illerde ucuz işgücü önem kazanıyor. Diyarbakır ise nüfusunun genç oluşundan hareketle önemli bir yatırım noktası olarak görülüyor.
Adıyaman: Tekstil ve hazır giyimde rekabet edebilirliği yüksek.
Ağrı: Tekstil ve konfeksiyonda büyüme imkânı yüksek.
Batman: Son dönemde tekstilde yükseliş gözleniyor.
Bayburt: Tekstil ve konfeksiyonun yakın gelecekte önem kazanması bekleniyor.
Bingöl: Tekstilin yükselişte olduğu gözleniyor.
Diyarbakır: Tekstil ve konfeksiyonda fırsat vaat ediyor. Şehrin ihracat olanağı geniş.
Erzurum: Tekstil ve konfeksiyonda yeni fırsatlar doğabilir.
Iğdır: Sanayinin öne çıkan kalemlerinden biri, tekstil.
Malatya: Teşvik sisteminde 4’üncü Bölge’de, ancak tekstil ve konfeksiyon gibi yatırımlar OSB’de yapılacaksa 6’ncı Bölge desteklerinden de faydalanacak.
Siirt: Tekstil şehrin öne çıkan sektörlerinden biri. OSB’de 40 parsel bedelsiz olarak yatırımcı bekliyor.
Cazibe Merkezleri Programı ne getiriyor?
• Yatırım yapanlara fizibilite hazırlanması ve gerekli ön projeler için ücretsiz danışmanlık hizmeti verilecek.
• Yatırım için organize sanayi bölgesi içinde ya da dışında yer verilecek. Organize sanayi bölgelerinde yatırıma uygun arsa yoksa hazine arazisinden yer tahsis edilecek. 100 milyon lira ve üzerindeki büyük yatırımlar, organize sanayi bölgeleri dışında özel desteklenecek.
• 20 bin metrekareye kadar binalar desteklenecek. İlk 20 bini devlet yaptıracak, diğer kısımlar için kredi alınabilecek.
• 15 yıl boyunca imalat yaptıktan sonra, istenirse fabrika binası devlete sembolik bir bedelle devredilebilecek.
• Yatırımcıya 4 yıl vadeli 1 yılı ödemesiz ve düşük faizli işletme kredisi sağlanacak.
• Yerli ve yabancı kaynaklardan makine vb. temini desteklenecek. İthal edince 6 yıl vadeli 2 yıl ödemesiz kredi; yerli alınca 10 yıl vadeli 3 yıl ödemesiz kredi verilecek.
3 bin başvuru
Mart ayına kadar Cazibe Merkezleri Programı’na 3 bin 215 başvuru yapıldı. Şimdi başvurular teker teker inceleniyor. Kapsam dışı kalanlar elenecek. Toplam yatırım tutarı için öngörülen rakamın 75 milyar liraya ulaştığını belirten Kalkınma Bakanı Lütfi Elvan, bu miktar ile 330 bin kişilik istihdam öngörüldüğünü belirtiyor. “Bu inanılmaz bir rakam” diyen Bakan Elvan, programa yatırımcıların beklediklerinden çok fazla ilgi gösterdiğini ifade etti.
Hangi illeri kapsıyor?
Cazibe Merkezleri Programı, beş ayrı merkezde 23 ili kapsıyor: Elazığ merkezinde Elazığ, Malatya, Adıyaman, Tunceli ve Bingöl. Erzurum merkezinde Erzurum, Erzincan, Gümüşhane ve Bayburt. Van merkezinde Van, Hakkari, Muş ve Bitlis. Kars merkezinde Kars, Ardahan, Ağrı ve Iğdır. Diyarbakır merkezinde Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin, Batman, Siirt, Şırnak.
Programdan yararlanma şartları
• Üretim ve hizmet sektörüne yatırım yapmak
• 23 ilden birinde fabrika kurmak
• Yatırım tutarının asgari 2 milyon TL olması
• En az 30 kişiye iş sağlanması
Nevzat Seyok / Karsu Tekstil Yönetim Kurulu Üyesi:
İstihdam zaman ister
Sektör olarak baştan beri tekstil ve hazır giyimin yerinde teşvik edilmesini savunuyoruz. Şirketler kurulduğu günden bu yana belli bir noktaya geliyor. Oluşan bu yapıyı başka bir bölgeye taşımak zor. En büyük sorun yetişmiş eleman. O nedenle teşviklerin yerinde verilmesi ve sektörel olmasını istiyoruz. Sonuçta, yeni teşvik alan firmalara karşı değişik rekabet koşulları oluşuyor. Yeni cazibe merkezi iller, geçmişte olduğu gibi ağırlıkla Doğu ve Güneydoğu’da. Bu noktada Malatya gibi iller yetişmiş eleman açısından daha avantajlı olarak öne çıkacaktır.
Besim Özek / Bossa Strateji ve İş Geliştirme Direktörü:
Taşınmak zor
Ben herkese bulunduğu yerde teşvik verilmesi taraftarıyım. Bossa’da bugün bin 600’e yakın kişi çalışıyor. Dolayısıyla benim fabrikamı taşımam zor. Türkiye’de son yıllarda birçok teşvik devreye alındı. Birçok noktada haksız rekabet de oluşuyor. Her firmaya olduğu yerde destek verilmesi halinde daha verimli sonuçlar alınacağını düşünüyorum.
