Bir yanda yıkım, bir yanda her şeyi baştan yaratma gücü... Genç tasarımcı Damla Güden, volkan patlamasından ilham aldı; öfkeden, iyiye doğru bir yolculuğa çıktı. Bu yolculukta hazırladığı Pele’nin Gözyaşları adlı kumaş tasarımları onu İTHİB Kumaş Tasarım Yarışması’nın birincisi yaptı.
Pele’nin Gözyaşları’nın hikâyesini anlatır mısınız?
“İnternette denk geldiğim bir volkan patlamasının videosu bana ilham oldu” diyebilirim. Detaylı araştırdığımda ise daha çok etkilendim. Çünkü volkanların patlaması kısa vadede tehlikeli görünse de uzun vadede lavların soğumasıyla mineralleri yüzeye çıkarıp, bize en verimli toprakları veriyor. Volkanlar yeryüzünün sadece yüzde 1’ini kaplamalarına rağmen dünya nüfusunun yüzde 10’unu besliyorlar. Aynı zamanda volkanların patlaması dünyayı soğutan sülfür gazının ana kaynağı. Yani volkanlar patlamazsa dünya yaşanılamayacak kadar sıcak olur. Araştırmalarıma devam ederken, Hawaii mitolojisinde ateş ve volkan tanrıçası olarak bilinen Pele’ye rastladım. Pele, Kilauea Dağı’nın kraterine yerleştiğinde daha çok toprak elde etmek için aşağı doğru lav göndermeye başlar. Gönderdiği lavlar her şeyi yok edebildiği gibi her şeyi baştan yaratma gücüne de sahiptir. Pele’den, öfkeyle huzur içinde yaşamayı öğreniriz. Çünkü doğru bir şekilde ele alabilirsek öfkeden iyi şeyler ortaya çıkabilir. Yeni gelişmelere yol açmak amacıyla, bazen yıkımın kullanılabileceğini bize gösterir.
Çok etkileyici bir hikâye. Peki böyle bir ilham kaynağı ile yola çıktığınız kumaşınız hangi ham maddelerden oluşuyor? Ne tür bir dokuma yapıldı?
Teknoloji doğru kullanılmadığında, doğallığın tüketildiği hatta kaybolduğu görülüyor. Bu nedenle geri dönüşümlü ‘rejenere’ ürünler ön plana çıkıyor. Rejenere, diğer bir ifade ile geri kazanılmış elyaflardan iplik imalatı, ekonomiye kazandırılıyor. Ayrıca çevresel açıdan da su tüketimini azaltıyor, doğal kaynakların tüketimini önlüyor. Bu konuya dikkat çekmek amacıyla tasarımlarımda tamamen rejenere iplikler kullanıldı. Hedeflemiş olduğum dört tasarımın kumaşa dönüşüm aşamasında dört farklı teknik ile lav görüntülerini kumaşa aktarabilmek amacıyla iplikler özel olarak hazırlandı. Özellikle doğa dostu ve dönüşümlü iplikler kullanılarak strayhgarn (rejenere) yünlü iplikler alındı. Organik pamuk ve recycle polyester ile fantezi iplik elde edilerek doğanın ve ekonominin korunmasına destek verebilmek için sürdürülebilir ve dönüşümlü ipliklerle gerçekleştirildi.
Kumaş yaratımı nasıl bir süreç? Hangi aşamalardan geçiyorsunuz?
Yarışmaya yönelik cevap vermem gerekirse, öncelikle ilham kaynağını belirleyen bir hikâye panosu oluşturulup konu seçilir. Bunun üzerine araştırılan görsellerden yola çıkarak kumaşa aktarabilmek için teknik düşünmek gerek. Ben konuma yönelik teknik araştırmamda, lavların dalgalanma ve yığılma hareketlerini göz önünde bulundurarak denemeler yaptım ve rengi, dokuyu yansıtabilmek için ipliğimi birçok ipliği karıştırarak oluşturdum. Sadece kumaş değil neyi tasarlarsanız tasarlayın, kişinin kendinden bir şeyler katması gerektiğini düşünüyorum.
Bir kumaşı tasarlarken önde tuttuğunuz faktörler neler oluyor?
Öncelikle kumaşı ne için tasarladığınız önemli, hangi kitleye hitap edeceğini ve nerede kullanılacağını belirledikten sonra maliyetini de düşünerek yukarıdaki aşamalarla tasarım süreci başlar. Kumaş tasarlarken ilham kaynağım sanat ve doğadır. İkisinin de özgürlüğün sağlanması ve tasarımın gerçekleşmesi için en önemli faktörler olduğunu düşünüyorum. İTHİB’in düzenlediği yarışmanın en güzel yanı özgür olabilmek. Herhangi bir sınırlama olmadığı için konu, teknik, kitle, tasarım tamamen özgün şekilde ortaya çıkabiliyor. Yarışmada üretilen kumaşlar teknik, teknoloji ve el emeğinin birleşimi. Doğanın korunması, ekonomik sürdürülebilirlik ilkesi ile (ham madde, iplik, dokuma, apre) bütünlük kazanmış durumda.

Tekstil tasarımında kumaşın yeri
Kumaş tasarımını, tekstil tasarımının bütününde nasıl bir yere koymak gerekir?
Kumaş tasarımı tekstil tasarımının her yerindedir. Ham madde, iplik, tasarım, üretim aşamaları katma değerli ürünlerin oluşumunu gerçekleştirmek için teknik ve özgün çalışma gerektirir. Kumaş tasarımını tekstil tasarımında kadın-erkek dış giyim, iç giyim, ev tekstilinde ve farklı alanlarda görebilmemiz mümkün. Kumaş, stilistler, konfeksiyoncular ile kimlik ve değer kazanır. Ünlü tasarımcılardan örnek vermek gerekirse Issey Miyake, Iris Van Herpen, Schiaparelli, Yohji Yamamoto, Rei Kawakubo gibi tasarımcıların yaptıkları kumaş manipülasyonlarından ‘Tekstil Tasarım’ kavramının tüm bunlarla bütün olduğunu anlayabiliriz.
Moda tasarımcılarıyla konuştuğumuzda kumaşı yurt dışından aldıklarına sıkça rastlıyoruz. Oysa tekstil Türkiye’nin en önemli sektörlerinden biri. Bunun nedeni ne?
Evet, zaman zaman yurt dışından aldıklarını duyabiliriz. Türkiye’deki tasarımcıların yapmış olduğu tasarımlar Türkiye’de üretilerek ihracatı sağlanıyor. Hugo Boss, Armani, Diesel, Maxmara gibi markaların koleksiyonlarında bu tasarımları görebiliyoruz. Uluslararası markalarla çalışan, Türkiye’nin bir değeri olan ünlü tasarımcı Kerim Kerimol’dan bir alıntı yapmak istiyorum. Şöyle diyor Kerimol: “Her şey kumaşla başlar, kaliteli kumaş seçimi kaliteli giyimin de özüdür. Ancak iş kaliteli kumaşı seçmekle bitmiyor, kullanılış amacına hizmet edecek cinste olmalı.” Tasarımları yurt dışından da tercih edebiliriz ama bizim için yaşam biçimi olmamalı. Türkiye’deki genç tasarımcılarının yetişmesi için İhracatçılar Birliği’nin düzenlemiş olduğu Uluslararası Kumaş Tasarımı yarışmasıyla tasarım tek vücut haline geliyor.

Yarışmanın sunduğu katkılar
Yarışmada aldığınız birincilik, sektörde size ne tür avantajlar sağlayacak?
“Ödül yurt dışı eğitim hayallerime ulaşabilmemi sağladı” diyebilirim. Üniversitelerin ilgili bölümlerinden arkadaşlarımızın katılmalarını tavsiye ederim. Derece alabilmek tabii ki önemli ama yarışma süresince yaşadığımız deneyimler, önümüze çıkan fırsatlar da çok önemli oluyor.
Türkiye’nin tekstilde sadece üretim değil, kumaş ve model tasarımıyla da öne çıkması için atılan adımları nasıl buluyorsunuz? Sektörün genç bir temsilcisi olarak sizce yapılması gerekenler neler?
İlerleme adına yapılan her atılım çok değerli. Hayatta ancak çaba içinde olunursa istenilen sonuç yakalanır. Türkiye bu konuda yeterli bir konumda ancak sorun, yapılan tasarımların yurt dışındaki markalara satılıp, bize ulaşamayacağımız fiyatlarla geri dönmesinden kaynaklanıyor. Elimizdeki gücü kullanabilirsek sadece kumaşı değil markalarımızı da satabileceğimizi düşünüyorum.

En sevdiği kumaş
Sizin için en değerli ve özel kumaş hangisi? Neden?
Keten kumaşı, çünkü tarihçesini okuduğumda çok etkilendim.
9 bin yıllık geçmişi olan, kendirden dokunmuş keten, dünyadaki ilk kumaş parçalarından biri olmakla birlikte aynı zamanda en iyi korunmuş örneklerden. Çatalhöyük’te yapılan bir kazıda bebek iskeletine sarılı olarak bulunmuş. Çok ince dokunmuş olan bu keten parçasının, Orta Anadolu’ya Doğu Akdeniz’den geldiği tahmin ediliyor.
Ketenin yanı sıra doğal elyaf ‘yün, pamuk, modal’ gibi ham maddeler insan sağlığı açısından çok önemli.